Urdhërimi në të mirë ndalimi nga e keqja

I gjithë falënderimi i takon Allahut. Ne e lavdërojmë Atë, dhe kërkojmë ndihmën dhe faljen e Tij. Kërkojmë strehim tek Allahu nga e keqja që është brenda nesh, dhe nga e keqja e veprave tona. Atë që e udhëzon Allahu, askush s’mund ta humbë; atë që Allahu e humb, askush s’mund ta udhëzojë.

Dëshmoj se askush nuk meriton të adhurohet përveç Allahut, i Cili është pa ortak, dhe dëshmoj se Muhamedi është robi dhe i Dërguari i Tij. Allahu e dërgoi atë me udhëzim dhe rugën e së vërtetës, ashtu që Ai ta lartësojë atë mbi të gjitha mënyrat tjera të jetës. Allahu mjafton si dëshmitar. Allahu dërgoftë bekimet dhe përshëndetjet e Tija mbi Muhamedin dhe mbi njerëzit e Muhamedit.

Urdhërimi për të mirën dhe ndalimi prej të keqes është ajo me të cilën Allahu i dërgoi librat e shpallura, dhe me këtë Ai dërgoi të Dërguarit e Tij, dhe kjo është pjesë integrale e rrugës (fesë). Porosia e Allahut përbëhet nga pjesët informative dhe udhëzuese. Përsa u përket atyre informative, Allahu na informon për veten e Tij, siç është teuhidi (monoteizmi), apo informimi që Ai na e bën në lidhje me krijimin e Tij, siç janë rrëfimet e njerëzve dhe Pejgamberëve të mëparshëm, të cilat përmbajnë mësime, kërcënime dhe premtime. Pjesa udhëzuese konsiston në urdhërat që duhet bërë, urdhërat që s‘duhet bërë, dhe gjërat të cilat i mbeten zgjedhjes dhe diskrecionit tonë.

Kështu, është përmendur në hadith se kaptina e Kur’anit e cila fillon me: Thuaj: Ai është Allahu. I Vetmi..., është e barabartë me një të tretën e Kur’anit, për shkak se kjo përfshin të tretën e teuhidit. Kur’ani përbëhet nga teuhidi, urdhërat, dhe ngjarjet historike.

URDHËRIMI PËR TË MIRËN: PEJGAMBERI JONË DHE ATA PARA TIJ

Allahu ka thënë duke e përshkruar Muhamedin (salallahu alejhi ue selam):

Ai i urdhëron ata në atë që është e mirë dhe ua ndalon atë që është e keqe. Dhe Ai ua lejon atyre atë e cila është e pastër dhe e mirë, ndërsa ua ndalon atë e cila është e papastër dhe e urryer. (Kur’an 7:157).

Kjo sqaron përsosurinë e porosisë së Pejgamberit Muhamed (salallahu alejhi ue selam). Ai është në gjuhën e të cilit Allahu e ka urdhëruar tërë atë që është e mirë, e ka ndaluar tërë atë që është e keqe, ka lejuar çdo gjë të pastër dhe ka ndaluar çdo papastërti apo send të dëmshëm. Për këtë arsye, është transmetuar se Pejgamberi ka thënë:

“Unë jam dërguar që t’i plotësoj cilësitë e karakterit të mirë.”

Dhe ai tha në hadithin e vërtetë:

“Shembulli ime në lidhje me pejgamberët e tjerë të Allahut, është sikurse shembulli i njeriut që e ka ndërtuar një shtëpi. Ai plotësoi dhe përsosi çdo gjë në lidhje me shtëpinë, përveç vendit të një tulle të vetme. Njerëzit kalonin pranë shtëpisë dhe shprehnin kënaqësinë ndaj bukurisë së saj, por ata thonin: “Vetëm sikur të mos mungonte edhe kjo tullë.” Unë jam ajo tullë, dhe unë jam vula e Pejgamberëve.”

Përmes Muhamedit, Allahu e plotësoi rrugën (fenë) e cila përfshin urdhërimin e të gjitha të mirave, ndalimin e të gjitha të këqijave, lejimin e çdo gjëje të pastër, dhe ndalimin e çdo gjëje të papastër. Përsa u përket Pejgamberëve që erdhën para tij, porosia e tyre nganjëherë përmbante ndalimin e disa gjërave të pastra dhe të mira, siç ka thënë Allahu

Për shkak të disa krimeve të bëra nga Çifutët, Ne ua ndaluam atyre disa gjëra të pastra, të cilat u qenë lejuar atyre. (Kur’an 4:160)

Po ashtu, porosia e tyre nganjëherë nuk i ndalonte të gjitha gjërat e papastra siç ka thënë Allahu:

Tërë ushqimi u qe lejuar bijëve të Israilit, përveç atij të cilin ata e zgjodhën që t’ia ndalojnë vetes para se ta zbritnim Teuratin. (Kur’an 3:93)

Ndalimi i gjërave të papastra është i përfshirë në domethënien e ndalimit prej të keqes, mu ashtu siç lejimi i të gjitha gjërave të pastra është i përfshirë në domethënien e urdhërimit për të mirën. Kjo sepse ndalimi i gjërave të mira dhe të pastra është pjesë e asaj çka Allahu ka ndaluar. Kështu, urdhërimi për të gjitha të mirat dhe ndalimi i të gjitha të këqijave nuk është plotësuar, përveç në Pejgamberllëkun e Muhamedit (salallahu alejhi ue selam) me anë të cilit Allahu plotësoi cilësitë e karakterit të mirë, gjë që përfshin tërë atë që është e mirë. Allahu thotë:

Në këtë ditë Unë e kam përsosur për ju fenë tuaj, dhe e kam plotësuar dhuntinë Time ndaj jush, dhe e kam pranuar për ju Islamin si fe.

Allahu e ka përsosur rrugën për ne, e ka plotësuar dhuntinë e Tij ndaj nesh, dhe e ka pranuar për ne Islamin (nënshtrimin) si mënyrë tonën të jetesës.

KY POPULL ËSHTË POPULLI MË I MIRË PËR NJERËZIT

Allahu i ka atribuar popullit të Muhamedit karakteristikat e njëjta, të cilat Ai ia ka atribuar vetë Pejgamberit në ajetin paraprak kur Ai tha:

Ju jeni populli më i mirë i ngritur për njerëzimin: ju jeni që urdhëroni për të mirën dhe ndaloni prej të keqes, dhe ju besoni në Allahun. (Kur’an 3:110).

Dhe Ai tha:

Besimtari dhe besimtarja janë mbrojtës të njëri-tjetrit: ata urdhërojnë për të mirën dhe ndalojnë prej të keqes. (Kur’an 9:71)

Me domethënie të njëjtë, Ebu Hurejre, një shoqërues i Pejgamberit dhe transmetues i shumë haditheve thoshte:

“Ju jeni njerëzit më të mirë për njerëzit. Ju i lidhni ata me zinxhirë e pranga dhe i tërhiqni drejt Parajsës.”

Allahu shpjegon në ajetin e lartpërmendur atë se ky popull është populli më i mirë për njerëzit d.m.th. më i dobishmi për ta, ai i cili ua bën të mirën më të madhe atyre. Kjo sepse ata përbëjnë të mirën dhe dobinë totale përmes urdhërimit për të mirën dhe ndalimit prej të keqes nga ana e tyre, në cilësi dhe sasi, meqë ata urdhërojnë tërë atë që është e mirë dhe ndalojnë tërë atë që është e keqe, dhe porosia e tyre i është adresuar të gjithë njerëzve të botës. Për më tepër, ata e mbështesin këtë institucion me xhihad (përpjekje) në rrugën e Allahut me jetët dhe pronat e tyre, dhe kjo përbën dobinë e plotë për botën.

Përsa u përket popujve të mëhershëm, asnjë prej tyre nuk i ndalonte të gjithë njerëzit me tërë atë që është e mirë, e as që i ndalonin të gjithë njerëzit në tërë atë që është e keqe. Për më tepër, ata nuk bënin xhihad (përpjekje) në këtë kauzë. Disa prej tyre fare nuk janë angazhuar në luftë të armatosur, dhe ata që e bën këtë, siç janë Çifutët, lufta e tyre përgjithësisht ishte me qëllim që t’i dëbojnë armiqtë e tyre nga toka e tyre, apo siç lufton çdo popull i shtypur kundër shtypësit të tyre, e jo me qëllim për të thirrur njerëzit në udhëzim dhe drejtësi, e as që t’i urdhërojnë ata për të mirën dhe t’i ndalojnë prej të keqes. Allahu rrëfen diskutimin vijues në mes Musait dhe pasuesve të tij:

O njerëz, hyni në tokën e shenjtë, të cilën Allahu e ka caktuar për ju, dhe mos ikni e që më pas të gjindeni në një humbje të mjerë. Ata thanë: “O Musa, aty janë një popull i ashpër (luftarak), dhe ne s’do të hyjmë në të derisa ata të dalin – nëse ata dalin, atëherë ne do të hyjmë në të.” ...Ata thanë: “O Musa, ne s’do të hyjmë në të derisa ata të jenë aty, pra shko ti, ti dhe Zoti yt, dhe luftoni. Ne do të ulemi mu këtu. (Kur’an 5:21-24)

Allahu thotë në një tjetër ajet:

A nuk e keni parë tubimin e bijëve të Israilit pas kohës së Musait kur ata i thanë Pejgamberit të tyre: “Caktoje për ne një mbret që të luftojmë në rrugën e Allahut.” Ai tha: “Ndoshta ju s’do të luftoni atëherë, nëse lufta do t’ju urdhërohej?” Ata thanë: “Pse të mos luftojmë në rrugën e Allahut, kurse ne jemi dëbuar nga shtëpitë dhe fëmijët tanë?” Pastaj, kur lufta u qe urdhëruar atyre, ata e kthyen shpinën, të gjithë përveç disave, dhe Allahu ka njohuri të plotë për keqbërësit. (Kur’an 2:246)

Këtu ne shohim se ata që flasin me këtë Pejgamber, e cekën arsyen për të luftuarit e tyre, atë se ata kishin qenë dëbuar nga shtëpitë e tyre dhe fëmijët e tyre. Përkundër kësaj, shumica e tyre dështuan që ta përmbushin fjalën e tyre, kur atyre u qe urdhëruar të luftojnë. Për këtë arsye, ata s’qenë lejuar që të mbajnë çfarëdo plaçke të luftës, dhe s’qenë lejuar t’i zënë robër femrat.

Është mirë e njohur se populli më i madh i besimtarëve para nesh ishin të bijtë e Israilit. Kjo është transmetuar në hadithin e vërtetë të rrëfyer nga Ibn Abas, se Pejgamberi (salallahu alejhi ue selam) ka thënë:

“Popujt e mëhershëm dhe pejgamberët e tyre më janë treguar mbrëmë. Një pejgamber kalonte me një njeri, tjetri me dy njerëz, një tjetër më një grup të vogël, dhe një tjetër që s’kishte asnjë me vete. Pastaj, unë pashë një grumbull të madh, kodra të vogla të mbushura me njerëz, dhe unë thashë: “Ky është Umeti im!” M'u tha: “Këta janë bijtë e Israilit, por shiko atje.” Pastaj unë pashë një grumbull të madh, i cili zinte horizontet. M'u tha: “Ky është Umeti yt, dhe në mesin e tyre janë shtatëdhjetëmijë që do të hyjnë në parajsë pa u marrë në llogari.” Dëgjuesit e Pejgamberit u shpërndanë pa u dhënë ndonjë shpjegim i mëtutjeshëm. Pastaj, shoqëruesit (sahabët) diskutuan për këtë çështje duke thënë: “Përsa na përket neve, ne qemë lindur në idhujtari, por kemi besuar në Allahun dhe të Dërguarin e Tij...por këta janë bijtë tanë. Kur spekulimi i tyre për atë se kush janë shtatëdhjetëmijë njerëzit i mbërriu Pejgamberit, ai tha: “Ata janë që nuk e praktikojnë shërimin me zjarr, apo që s’përdorin fjalë magjike (të besuarit në aftësi magjike për shërimin apo parandalimin e sëmundjeve), që nuk besojnë në ogur, dhe të cilët plotësisht i mbështeten Zotit të tyre.” Ukashe ibn Mihsan u ngrit dhe tha: “A jam unë njëri prej tyre, O i Dërguar i Allahut.?” Pejgamberi tha: “Po”. Kur një tjetër u ngrit dhe tha të njëjtën gjë, Pejgamberi tha: “Ukashe erdhi para teje.”

Nga kjo ne kuptojmë përse konsensusi i këtij Umeti është dëshmi, d.m.th. sepse Allahu na ka informuar se ata urdhërojnë tërë atë që është e mirë, dhe ndalojnë prej tërë asaj që është e keqe. Nëse ata (Umeti Musliman) do të pajtoheshin të gjithë që të lejojnë diçka të ndaluar, ta lënë një detyrë, të ndalojnë diçka të lejuar, apo të thonë ndonjë të pavërtetë për Allahun apo krijimin e Tij, ata do të ishin urdhërues në atë që është e gabuar, ndalues të asaj që është e mirë, dhe kjo sigurisht se nuk është nga të folurit e pastër dhe punët e mira. Krahas kësaj, nga ajeti nënkuptohet se çfarëdoqoftë që Umeti nuk ka urdhëruar s’është e mirë, dhe çfarëdoqoftë që nuk ka ndaluar s’është e keqe. Meqë ky është Umet që urdhëron të gjitha të mirat, dhe ndalon të gjitha të këqijat. S’është e mundur për tërë Umetin që të urdhërojë diçka që është e keqe, e as të ndalojë diçka që është e mirë.

Mu ashtu siç na ka informuar Allahu se ky Umet do të përmbushë këtë detyrë, Ai po ashtu e ka bërë këtë detyrë kolektive (fard kifaje) për Umetin Musliman duke thënë:

Le të jetë një grup nga mesi juaj që thërret në atë që është e mirë, urdhëron për të mirën dhe ndalon prej të keqes. Këta janë të suksesshmit. (Kur’an 3:104)

Nuk është detyrë e praktikuesit të urdhërimit për të mirën dhe ndalimit prej të keqes që të shpërndajë porosinë ndaj çdokujt në botë. Një gjë e tillë nuk është kërkuar as nga Pejgamberët (paqja qoftë mbi ta), dhe kjo është një ndihmesë ndaj porosisë Pejgamberike. Më saktë, ajo që kërkohet është që kjo të bëhet e arritshme për ata që e kërkojnë atë. Nëse ata tregohen neglizhentë në kërkimin e saj, ndonëse ajo u është bërë e arritshme, atëherë përgjegjësia bie mbi ta, jo në atë. Meqë urdhërimi për të mirën është detyrë kolektive, ashtu siç Kur’ani qartë tregon. Ajo s’është detyrë për secilin individ Musliman, por për ta si grup.

Meqenëse xhihadi është pjesë e përsosjes nëse urdhërohet për të mirën dhe ndalohet prej të keqes, kjo, po ashtu, është detyrë kolektive. Përsa i përket detyrimit kolektiv, kjo do të thotë se nëse ata që janë të ngarkuar me detyrën nuk e zbatojnë atë, atëherë çdonjëri që ka mundësi për të në çfarëdo shtrirje është në mëkat aq sa është shtrirja e mundësive të tija në atë zonë. Kjo sepse detyrimi i tij (xhihadit) kur ka nevojë për të, i takon çdo Muslimanit aq sa është shtrirja e mundësive të tija/saj, siç ka thënë Pejgamberi (salallahu alejhi ue selam) në hadithin që gjindet në Muslim:

“Kushdo prej jush që sheh duke u bërë ndonjë e keqe, le ta ndërrojë atë me doren e tij (me forcë). Nëse ai s’ka mundësi ta bëjë këtë, atëherë me gjuhën e tij, dhe nëse s’ka mundësi ta bëjë këtë, atëherë me zemrën e tij.”

Meqë kështu qëndron puna, është e qartë se urdhërimi për të mirën dhe ndalimi prej të keqes është njëra prej të mirave me të mëdha të cilën jemi urdhëruar ta bëjmë.

Ç’ËSHTË MA’RUF (E MIRA) DHE MUNKER (E KEQJA)?

Zbatimi i dënimeve të urdhëruara nga Allahu ndaj kujtdoqoftë që shkel kufijtë e sheriatit, është pjesë e ndalimit prej të keqes. Është detyrë për ata në pushtet (Ulu-ul-amr) d.m.th. dijetarët nga secili grup apo popull, udhëheqësit e tyre, dhe të vjetrit e tyre, që të qëndrojnë mbi popullatën e përgjithshme duke i urdhëruar ata për të mirën dhe duke i ndaluar prej të keqes; kështu duke i urdhëruar ata në tërë atë që ka urdhëruar Allahu dhe i Pejgamberi i Tij. Për shembull, vendimi i Ligjit Islamik (Sheriatit) - kjo është pesë namazet ditore në kohën e duhur të tyre, lëmosha e detyrueshme, agjërimi i detyrueshëm, dhe pelegrinazhi në Meke. Po ashtu, besimi në Allahun, engjëjt e Tij, Librat e shpallura të Tij, Pejgamberët e Tij, Ditën e Gjykimit, besimi në paracaktimin e të gjitha gjërave - të mirën dhe të keqen, dhe koncepti i Ihsanit (niveli më i lartë i imanit apo besimit) që do të thotë të adhurohet Allahu sikur të shihej Ai, sepse vërtet, edhe nëse ju nuk e shihni Atë, Ai gjithmonë ju sheh. Për më tepër, e mira (ma’ruf) përfshin çdo gjë, së jashtmi dhe së mbrendshmi, e cila qe urdhëruar nga Allahu dhe Pejgamberi i Tij. Këtu përfshihen: sinqeriteti absolut (ikhlas) ndaj Allahut, mbështetja në Allahun (teuekul), që Allahu dhe Pejgamberi i Tij të jenë më të dashur për besimtarin se gjithkush tjetër, shpresa për mëshirën e Allahut dhe frika ndaj denimit të tij, durimi me caktimin e Allahut dhe dorëzimi i plotë ndaj urdhërit të Tij, të qenit i vërtetë në të folur, përmbushja e detyrave, kthimin e amaneteve pronarëve të tyre, mirësjellja ndaj prindërve, mbajtja e lidhjeve familjare, bashkëpunimi në të gjitha aktet e mira, bamirësia dhe bujaria ndaj fqinjëve, jetimëve, njerëzve të varfër, udhëtarëve të mbetur keq, shokëve, bashkëshortëve, shërbëtorëve, drejtësi dhe paanësi në të folur dhe vepra, duke i thirrur njerëzit në karakter të mirë, si dhe aktet e vetëpërmbajtjes siç janë vendosja e marëdhënieve me ata të cilët janë ndarë, të dhënit atyre që të refuzojnë, dhe falja e atyre që ju bëjnë keq. Urdhërimi i njerëzve që të jenë së bashku dhe kooperativë, dhe të ndalurit ata nga mospajtimet dhe ndarja në mes tyre po ashtu është pjesë e urdhërimit në atë që është e mirë.

Përsa i përket të keqes (munker) të cilën Allahu dhe Pejgamberi i Tij e kanë ndaluar, forma më e rëndë dhe e fundit e saj është të shoqëruarit ortak me Allahun. Shoqërim do të thotë që t’i lutemi ndokujt apo diçkaje tjetër krahas Allahut. Ky ortak mund të jetë dielli, hëna, yjet apo planetet, ndonjë engjëll, njëri nga Pejgamberët, ndonjë njeri i drejtë apo shenjtor, ndonjë prej xhinëve, fotografitë apo varret e ndonjërit prej këtyre, apo çdo gjë tjetër në të cilën thirret përveç Allahut të Lartësuar. Shoqërim (shirku) po ashtu është kërkimi i ndihmës nga ndonjë nga këto që u përmenden më lart, apo të bërit sexhde atyre. E tërë kjo dhe çfarëdo e ngjashme me këtë është shoqërim (shirk) i ndaluar nga Allahu në gjuhët e të gjithë Pejgamberëve të Tij.

Çdo gjë të cilën Allahu e ka ndaluar po ashtu është pjesë e së keqes, siç është mbytja e paarsyeshme, uzurpimi i pronës së njerëzve në mënyra të ndaluara, uzurpimi i pronës me dhunë apo frikësim, kamata, bixhozi, të gjitha llojet e shitjeve apo kontratave të cilat Pejgamberi i ka ndaluar, ndërprerja e lidhjeve familjare, ashpërsia ndaj prindërve, mashtrimi në peshim dhe matje, dhe çfarëdo forme e shkeljes në të drejtat e të tjerëve. Po ashtu, në këtë kategori janë të gjitha aktet e shpikura të “adhurimit” të cilat Allahu dhe Pejgamberi i Tij s’i kanë urdhëruar apo lejuar.

LE TË JETË URDHËRIMI JUAJ PËR TË MIRËN NJË E MIRË NË VETVETE

Mirëdashësia dhe simpatia janë mënyra korrekte për urdhërimin e të mirës dhe ndalimit prej të keqes. Për këtë arsye, është thënë:

“Le të jetë urdhërimi juaj për të mirën një e mirë në vetvete, dhe le të mos jetë i keq ndalimi juaj prej të keqes.”

DOBITË DUHET TË JENË MË TË MËDHA SE PASOJAT NEGATIVE

Duke qenë urdhërimi për të mirën dhe ndalimi prej të keqes njëra prej detyrave më të mëdha apo akteve më të lavdërueshme në Islam, është e domosdoshme që dobia këtu të jetë më e madhe se pasojat e saj negative. Ky është shpirti i përgjithshëm i porosive të Pejgamberëve dhe librave të shpallur, dhe Allahu nuk e pëlqen kaosin dhe çoroditjen. Tërë ajo çka Allahu ka urdhëruar është e dobishme dhe mëshirë e dobisë. Allahu e ka lavdëruar namazin (të kundërtën e çoroditjes) dhe “muslihin” (reformuesit, apo ata të cilët nxisin në namaz). Dhe Ai i ka lavdëruar ata që besojnë dhe bëjnë vepra të mira (salihat), kurse e ka dënuar çrregullimin (fesad) dhe ata që e shkaktojnë atë në shumë vende në Kur’an. Kështu, kurdo që efektet e kundërta (mafsada) të ndonjë akti të urdhërimit apo ndalimit janë më të mëdha se dobia e tij (maslaha), kjo s’është më pjesë e asaj që Allahu në ka urdhëruar neve, edhe nëse është rasti që të lihen detyrat apo të bërit e të ndaluarës. Kjo sepse besimtarit i takon që t’i frikësohet Allahut në lidhje me robërit e Tij, dhe udhëzimi i tyre s’është përgjegjësi e tij. Kjo është pjesë e domethënies së ajetit në të cilin Allahu thotë:

O ju që besoni, ruajeni veten tuaj! Ai që shmanget s’do t’ju dëmtojë kur jeni në rrugë të drejtë. (Kur’an 5:105)

“Mbajtja me udhëzim” arrihet vetëm duke përmbushur dhe zbatuar të gjitha detyrat. Kështu, kur një Musliman e bën atë që është e detyrueshme për të duke urdhëruar për të mirën dhe ndaluar prej të keqes, mu ashtu siç i ka përmbushur të gjitha detyrat tjera, shmangia e atyre që shmangen nuk do t’i bëjë atij ndonjë dëm.

METODOLOGJIA E URDHËRIMIT PËR TË MIRËN DHE NDALIMIT PREJ TË KEQES

Urdhërimi për të mirën dhe ndalimi prej të keqes nganjëherë bëhet me zemër, nganjëherë me gjuhë, dhe nganjëherë me dorë (forcën fizike). Përsa i përket praktikimit të saj me zemër, kjo është e detyrueshme për çdonjërin në çdo kohë dhe çdo situatë, meqë praktikimi i tij nuk sjell vështirësi. Kushdo që dështon që ta bëjë së paku këtë s’është besimtar, s’i në versionin e plotë të hadithit të cituar paraprakisht:

“Kushdo prej jush që sheh duke u bërë ndonjë e keqe, le ta përmirësojë atë me dorën e tij; nëse s’ka mundësi, atëherë me gjuhën e tij, dhe nëse s’ka mundësi, atëherë me zemrën e tij dhe ky është besimi më i dobët – apo në një version tjetër: përtej kësaj s’ka iman as sa një farë e vetme e mustardit.”

Ibn Mes’ud qe pyetur njëherë:

“Kush janë të vdekurit e gjallë?”

ai u përgjigj:

“Ai i cili nuk e vërteton të mirën/të drejtën si të tillë, dhe nuk e refuzon të keqen/të gabuarën.

Ai i referohet personit të përshkruar në hadithin e vërtetë, i cili vazhdimisht dështonte në refuzimin e së keqes sa herë që ai sprovohej. Pejgamberi tha:

“Sprovat i tregohen zemrës sikur hasër (e kashtës), kashtë për kashtë. Cilado zemër që i pranon ato dhe i thith ato, e fiton një pikë të zezë në të, dhe cilado zemër që i refuzon ato, e fiton një pikë të bardhë e të pastër në të. Kjo vazhdon derisa zemrat të jenë dy llojesh: zemra e cila është e bardhë, e qetë, dhe e pastër sikur guri i shkëlqyer, e cila s’do të dëmtohet nga sprovat e mëtutjeshme për sa të jenë qiejt dhe toka; dhe tjetra e errët dhe e njollosur, e cila është sikurse grepi i kthyer në anën e kundërt në të cilën asgjë s’mund të varet – ajo as nuk e pranon atë që është e vërtetë as nuk e refuzon atë që është e keqe, përveç asaj që përkon me epshet dhe prirjet e tija në të cilën zemra e tij plotësisht është zhytur.”

KURTHAT E URDHËRIMIT PËR TË MIRËN DHE NDALIMIT PREJ TË KEQES

Dy grupe njerëzish gabojnë në këtë fushë:

Njëri grup e lë atë që është e detyrueshme për ta në sferën e urdhërimit për të mirën dhe ndalimit prej të keqes, duke u ngjitur në interpretimin e gabuar të ajetit që u citua më lart:

O ju që besoni, ruajeni veten tuaj! Ai që shmanget s’do t’ju dëmtojë kur jeni në rrugë të drejtë. (Kur’an 5:105)

Ebu Bekr e shpjegoi këtë gabim në një hutbe duke thënë:

“O njerëz, vërtet ju e lexoni këtë ajet dhe e aplikoni aty ku ai nuk përket, sepse e kam dëgjuar Pejgamberin (salallahu alejhi ue selam) duke thënë: Vërtet, kur njerëzit e shohin keqbërësin dhe nuk e ndalojnë atë, Allahu do t’i godasë me një dënim të përgjithshëm.”

Grupi i dytë dëshiron që të urdhërojë ne të mirën dhe të ndalojë prej të keqes me gjuhët dhe duart e tyre absolutisht dhe në çdo situatë pa dituri të mjaftueshme të sheriatit, pa vetëpërmbajtje, pa durim, e pa kujdes për atë që është e dobishme dhe atë që ka më shumë dëm sesa dobi, dhe atë që është e mundur dhe atë që s’është e mundur. Kjo është sikurse në hadithin e transmetuar nga Ebu Tha’lebe el-Khushenij:

“... urdhërojeni njëri-tjetrin në atë që është e mirë dhe ndalojeni atë që është e keqe derisa të shihni bindje ndaj lakmisë dhe pasimit të epsheve, preokupimin me këtë botë dhe fascinimin absolut të çdonjërit me mendimin e vet. Kur të shihni situatë mbi të cilën ju nuk keni kurrfarë mundësie, ajo që ju takon atëherë janë çështjet private. Se vërtet, Ditët e Durimit janë duke ardhur. Durimi në ato ditë është sikurse shtrëngimi i prushit të nxehtë me dorën tuaj. Shpërblimi i atij i cili i përmbush të gjitha detyrat e veta në ato ditë është i barabartë me shpërblimin e pesëdhjetë njerëzve të tillë sot.”

Ky grup, pastaj, urdhëron dhe ndalon duke besuar se ata janë në bindje ndaj Allahut te’ala kurse në realitet ata janë shkelësit e kufijve të Tij. Në këtë mënyrë, shumë nga grupet e shmangura dhe të humbura e konsideronin veten si urdhërues të së mirës dhe ndalues të së keqes, siç janë hauarixhët, mu’tezile, dhe rafidhat (Shi’ajt), dhe të tjerë prej atyre që gabuan në të kuptuarit atë që Allahu u dha atyre me anë të urdhërimit për të mirën dhe ndalimit prej të keqes, xhihadit luftues, dhe çështjeve të tjera. Prishja e shkaktuar nga ky lloj i urdhërimit dhe ndalimit, është shumë më i madh se çfarëdo e mirë që mund të rezultojë.

KRYENGRITJA KUNDËR IMAMIT TË MUSLIMANËVE

Për këtë arsye, Pejgamberi na urdhëroi që të jemi të durueshëm kur ka padrejtësi nga ana e sunduesit të Muslimanëve, dhe na ndaloi që të luftojmë kundër tij, përderisa ata falen, dhe ai tha:

“Jipjuni atyre atë që u takon atyre, dhe luteni Allahun për atë që ju takon.” (Muslimi dhe të tjerët)

Kështu, njëra prej parimeve fundamentale të Ehl es-Sune ue el-Xhemat është besnikëria ndaj grupit të madh të Umetit Musliman, mosrrebelimi kundër sunduesit të tij, dhe shmangia prej betejave kur të paraqiten kaosi dhe fitneja (çrregullimi).

Përsa u përket grupeve e shmangura siç është mu’tezile, ata e konsiderojnë luftimin kundër Imamëve të Muslimanëve si njërën prej parimeve të fesë së tyre. “Teuhidi” – që në terminologjinë e tyrë do të thotë mohimi i të gjithë emrave dhe cilësive të Allahut, Drejtësia Hyjnore – që do të thotë mohimi i paracaktimit të Allahut në të gjitha gjërat, pozita në mes dy pozitave – d.m.th. teoria e gabuar e tyre se çdonjëri që mëkaton nuk është më besimtar dhe nuk është krejtësisht pabesimtar, ai është i ngjitur diku në mes, zbatimi i kërcënimeve – duke i marrë në kuptimin e plotë të fjalës dënimet të cilat Allahu i lidh me mëkate të ndryshme në Kur’an, dhe urdhërimi për të mirën dhe ndalimi prej të keqes – pjesë e teorisë së tyre këtu është lufta kundër Imamëve të Muslimanëve.

PARIMI I PËRGJITHSHËM I URDHËRIMIT DHE NDALIMIT

E tërë ajo që jemi duke thënë vjen nën parimin e përgjithshëm i cili thotë se dobia dhe dëmi janë të përziera së bashku, dhe kur duhet zgjedhur në mes të bërjes së një të mire me disa efekte të këqija anësore, apo lënies së asaj të mire që t’i shmanget efekteve të këqija të saja, është e detyrueshme që të zgjedhet kursi i cili ka dobi të përgjithshme apo përfundimtare. Kjo sepse urdhërimi dhe ndalimi ndonëse ato detyrimisht nënkuptojnë arritjen e dobisë dhe parandalimin e së keqes, e kundërta e saj po ashtu duhet të merret në konsiderim. Nëse, në zbatimin e këtij urdhërimi apo ndalimi, ka më shumë dobi të humbur sesa dobi të fituar, apo bëhet dëm më i madh sesa dëmi të cilit i është shmangur, atëherë kjo s’është pjesë e asaj për të cilën Allahu na ka urdhëruar. Madje, kjo është haram për shkak të faktit se dëmi përfundimtar i tij është më i madh sesa dobia e tij.

ËSHTË E DETYRUESHME QË TË GJITHA GJËRAT TË VLERËSOHEN SIPAS KRITERIT TË SHERIATIT

Kriteri i vetëm për vlerësimin e dëmit dhe dobisë së lartpërmendur është peshorja e Sheriatit. Kurdo që ka mundësi të pasohet teksti drejtëpërdrejt, s’është e lejuar që të kërkojmë gjetiu. Nëse s’mund të gjindet teksti për problemin i cili e konfronton atë, ai mund të bëjë përpjekje me mendjen e tij që ta kuptojë vendimin me anë të analogjisë. Të rralla janë tekstet legale për të cilat askush nuk di se çfarë nënkutpojnë ato, dhe si e tregojnë rrugën ato në vendimet e sheriatit.

Kështu, nëse një individ apo grup vazhdimisht përzien diçka të mirë me diçka tjetër të keqe, dhe nuk e bën njërën pa tjetrën, dhe as që do t’i bëjë të dyjat së bashku, apo asnjërën prej tyre, atëherë s’është e lejuar që të urdhërohen ata për të mirën e as të ndalohen prej të keqes. Së pari, çështja duhet të analizohet: nëse e mira e përfshirë është më e madhe, atëherë ata duhet të urdhërohen që ta bëjnë këtë, edhe nëse kjo sjell me vete të keqen e cila është e një shkalle të ulët, dhe ata s’duhet ta ndalojnë të keqen e përfshirë që do të kishte për pasojë humbjen e së mirës e cila është më e madhe se ajo (e keqe). Në të vërtetë, ndalimi i këtillë në një situatë të tillë do të ishte pjesë e bllokimit të rrugës së Allahut (saddun en sebili’lah) dhe do të ishte përpjekje për çrrënjosjen e dëgjueshmërisë ndaj Allahut dhe Pejgamberit të Tij (salallahu alejhi ue selam) dhe drejt eliminimit të bamirësisë.

Në anën tjetër, nëse e keqja e përfshirë është më e madhe, ajo duhet të ndalohet, edhe nëse kjo sjell me vete humbjen e një të mire e cila është e një shkalle të ulët. Në rastin e këtillë, urdhërimi i kësaj të mire e cila sjell me vete një të keqe të një shkalle të lartë në fakt është urdhërim për të keqen, dhe përpjekje në rrugën e mosbindjes ndaj Allahut dhe Pejgamberit të Tij (salallahu alejhi ue selam).

Nëse e mira dhe e keqja të cilat s’mund të ndahen janë të shkallës së njëjtë, të dyja këto as nuk duhet të urdhërohen e as të ndalohen. Kështu, në rastin kur një e keqe dhe një e mirë s’mund të ndahen, nganjëherë ajo që kërkohet është urdhërimi i së mirës, dhe nganjëherë ndalimi prej të keqes, dhe nganjëherë as ajo e as kjo. Kjo nuk është rregull e përgjithshme dhe aplikohet vetëm në situatat specifike të llojit që i përmendëm.

Përsa i përket rastit të përgjithshëm, e mira duhet të urdhërohet absolutisht, dhe e keqja të ndalohet absolutisht. Për ndonjë individ apo grup specifik, e mira e saj duhet të urdhërohet, dhe e keqja e saj të ndalohet; aspektet e saja të lavdërueshme të lavdërohen, dhe aspektet e saja të dënueshme të kritikohen në atë mënyrë që urdhërimi i të mirës nuk përfshin humbjen e së mirës më të madhe se vetë ajo e mirë e as shkaktimin e një të keqeje të shkallës së lartë, dhe ndalimi i së keqes nuk përfshin shkaktimin e të keqes më të madhe apo humbjes së një të mire të një shkalle të lartë.

Kur kjo çështje është e paqartë, besimtari duhet të përpiqet që ta kuptojë atë derisa t’i bëhet e qartë e vërteta atij. Ai s’mund të ndërmerr akte të dëgjueshmërisë, përveç se me dituri dhe qëllim të pastër. Nëse ai dështon në këtë, ai është në mosbindje ndaj Allahut. Lënia pas dore e asaj që është e detyrueshme është mosbindje mu ashtu siç të bërit e asaj që është e ndaluar në fushën e urdhërimit për të mirën po ashtu është mosbindje. Kjo është një fushë mjaft e gjerë dhe e rrezikshme, dhe nuk ka fuqi as mundësi përveç me ndihmën e Allahut!

Shembull i kësaj çështje në Sunet është lënia e Pejgamberit (salallahu alejhi ue selam) Abdullah ibn Ubej ibn Selulin dhe të tjerët sikur ai nga mesi i udhëheqësve të hipokrizisë dhe çoroditjes për shkak të ndihmësve të shumtë të tyre dhe njerëzve besnik ndaj tyre. Menjanimi i së keqes së tyre përmes dënimit do të sillte menjanimin e një të mire tjetër të shkallës më të lartë për shkak të hidhërimit të fisit të tij dhe zgjimit të armiqësisë fisnore të tyre kundër Pejgamberit dhe Muslimanëve. Po ashtu, kjo do të rezultonte në neveritjen e njerëzve kur ata do të kishin dëgjuar se Pejgamberi i vret shoqëruesit e tij. Kështu, kur ai përhapi në mesin e njerëzve atë që përhapi si ofendim ndaj A’ishes (Allahu qoftë i kënaqur me të) dhe pastaj e mohoi atë, dhe kur Sa’ad ibn Mu’adh i foli atij me ashpërsi ashtu siç e meritoi, dhe tregoi në hipokrizinë e tij, dhe pastaj Sa’ad ibn Ubade – ndonëse ai ishte besimtar dhe shoqërues e njeri i drejtë – bëri thirrje për mbrojtjen e tij që Abdullah ibn Ubej të lihet i qetë, fisi i secilit nga këta dy njerëz u betua për besnikëri ndaj pozitës së anëtarit të fisit të tyre derisa gati rezultuan kaosi dhe gjakderdhja.

DASHURIA NDAJ TË MIRËS DUHET TË JETË NË HARMONI ME ATË ÇKA DO ALLAHU

Ky parim është ai se dashuria e besimtarit për atë që është e mirë, dhe urrejtja e tij për atë që është e keqe, dhe dëshirat e tija për kryerjen e së mirës dhe dëshira e tij për shmangien dhe parandalimin e së keqes duhet të jenë në harmoni me atë çka Allahu do dhe urren. Allahu e do tërë atë që na e ka urdhëruar neve në sheriatin e Tij, dhe nuk e pëlqen tërë atë që Ai na e ka ndaluar në sheriatin e Tij. Për më tepër, vepra e besimtarit në atë të cilën ai e do (të mirën), dhe shmangia dhe kundërshtimi ndaj asaj të cilën ai e urren (të keqen), duhet të jetë sipas shtrirjes së mundësive dhe forcës së tij, se vërtet, Allahu nuk kërkon nga ndonjëri prej nesh asnjë gjë më shumë se atë që është brenda mundësive tona. Allahu thotë:

Kini frikë Allahun aq sa keni mundësi. (Kur’an 64:16).

DASHURIA DHE URREJTJA E ZEMRËS

Ajo që i takon besimtarit shprehur në veprat e tija nuk duhet të ngatërrohet me detyrat e tija që shprehen me vepra të zemrës. Është e detyrueshme për besimtarin që urrejtja e tij e së keqes dhe dashuria e tij ndaj të mirës, dhe dëshira e tij që të bëjë mirë dhe dëshira e tij që të kundërshtojë dhe largojë të keqen të jetë e përsosur, e plotë, dhe pa dyshim apo ngurrim. Çfarëdo mangësie në këtë fushë s’është tjetër veçse mangësi në besim (iman). Kjo është në kontrast me veprat e trupit të tij, të cilat janë vetëm brenda kufijëve të mundësisë së tij.

Kur vullneti i zemrës, pëlqimet dhe mospëlqimet e saja të janë të plota dhe të përsosura (në harmoni me dashurinë dhe urrejtjen e Allahut) dhe pastaj besimtari të bëjë tërë atë që është brenda mundësive të tij, atij do t’i jepet shpërblimi i atij i cili zbaton urdhërat e Allahut pësosurisht. Disa nga njerëzit kanë dashuri dhe urrejtje, të cilat s’janë në harmoni me dashurinë e Allahut dhe Pejgamberit të Tij dhe urretjet e Allahut dhe Pejgamberit të Tij, dhe kjo është lloj i haua (prirje, epsh, apo tendencë e unit). Nëse ai i pason ato, ai është pasues i epshit. Allahu ka thënë:

Dhe kush është më i shmangur se ai që e pason epshin pa ndonjë udhëzim prej Allahut? (Kur’an 28:50)

Origjina e epshit është ajo të cilën e do uni, dhe ajo të cilën uni e urren është rezultat i saj.

ÇFARË DO TË THOTË SAKTËSISHT EPSH (HAUAA)

Domethënia e haua-së është dashuria dhe urrejtja e cila është në unin. Kjo s’është në dhe jashtë vetvetes e dënueshme, meqë s’është nën kontrollin e njeriut. Më saktë, ajo që është e dënueshme është pasimi i këtyre dëshirave, pëlqimeve dhe urrejtjeve. Allahu i tha Daudit:

O Daud, Ne të kemi bërë mëkëmbës në tokë. Pra sundo mes njerëzve me të vërtetën, dhe mos e paso epshin (haua) e të shmangesh nga rruga e Allahut. (Kur’ani 38:26)

Dhe Allahu thotë në një tjetër ajet:

Dhe kush është më i shmangur se ai që pason epshin e tij pa ndonjë udhëzim prej Allahut? (Kur’an 28:50)

Pejgamberi (salallahu alejhi ue selam) na rrëfen në hadith:

“Tri gjëra janë që shpëtojnë: frika ndaj Allahut në publik dhe privatisht, maturia në varfëri dhe në pasuri, dhe të folurit e së vërtetës në hidhërim dhe në kënaqësi. Dhe janë tri gjëra të cilat çojnë në shkatërrim: bindja ndaj lakmisë, pasimi i epshit, dhe të qenit i kënaqur me vetveten.”

Dashuria dhe urrejtja për të cilat jemi duke folur sjellin “shije” të caktuara, ndjenja dhe dëshira në prani të gjërave të dashura apo të urryera. Kushdo që pason këto dëshira dhe ndjenja pa urdhër prej Allahut dhe Pejgamberit të Tij, është ai i cili përshkruhet si pasues i këtij epshi. Në të vërtetë, kjo madje mund të arrijë nivelin e shirkut ku ai e merr për zot epshin e tij! (Shiko Kur’anin 43:25)

PASIMI I EPSHIT NË FETË E MËPARSHME

Pasimi i epshit në çështjet që i takojnë fesë dhe adhurimit, është më e rëndë dhe më serioze se pasimi i epshit në çështjet e dëshirave të rëndomta të kësaj bote. E para prej këtyre është gjendja e atyre të cilët u bënë pabesimtarë prej Krishterëve, Çifutëve dhe idhujtarëve, siç ka thënë Allahu për ta:

Dhe kështu, nëse ata nuk i përgjigjen thirrjes tënde, dije se ata vetëm pasojnë epshin e tyre, dhe kush është më i shmangur se ai i cili pason epshin e vet pa ndonjë udhëzim prej Allahut, dhe Allahu nuk i udhëzon ata që shtypin. (Kur’an 28:50)

Dhe, në një tjetër ajet, Allahu thotë

Allahu ju jep një shembull prej veteve tuaja: A keni ju prej atyre të cilët dora juaj e djathtë i posedon (d.m.th. robër) ndonjë ortak në atë që Allahu ju ka dhënë, ashtu që ata të jenë të barabartë me ju. Ju u frikësoheni atyre ashtu siç i frikësoheni njëri-tjetrit. Kështu, Ne i shpjegojmë shenjat një populli i cili kupton. Jo, ata që bëjnë padrejtësi e pasojnë epshin e tyre pa dituri. Atëherë, kush do ta udhëzojë atë që Allahu e humb, dhe ata nuk kanë ndihmës. (Kur’an 30:28-29)

Dhe Allahu thotë në një ajet tjetër:

Allahu ka sqaruar për ju atë që ju është ndaluar në çdo gjë, përveç rasteve të domosdoshmërisë absolute. Vërtet, njerëzit shmangen përmes pasimit të epshit të vet dhe pa ndonjë dituri, dhe vërtet Allahu është më i dijshmi për përdhunuesit. (Kur’an 6:119)

Dhe, në një tjetër ajet, Allahu ka thënë:

Thuaj: O njerëzit e Librit, mos prezentoni në fenë tuaj skajshmëri të cilat s’janë prej të vërtetës. Dhe mos e pasoni epshin e njerëzve të cilët tashmë janë shmang. Ata i kanë humbur shumë njerëz, dhe vetë janë shmang prej rrugës së drejtë. (Kur’an 5:77)

Dhe, Allahu ka thënë:

Çifutët dhe Krishterët kurrë s’do të jenë të kënaqur me ju derisa t’i pasoni traditat dhe rrugët e tyre. Thuaj: vërtet, udhëzimi i Allahut është udhëzim i vërtetë. Dhe nëse ti i pason epshet e tyre pasi që të ka ardhur dituria, s’do të kesh ndonjë mbrojtës e as ndihmës kundër Allahut. (Kur’an 2:120).

Dhe, përsëri në Suren Bekare, Allahu thotë:

Dhe nëse ti i pason epshet e tyre pas diturisë e cila të ka ardhur ty, vërtet, do të jesh prej tiranëve. (Kur’an 2:145).

Allahu thotë:

Dhe gjyko në mes tyre me atë që Allahu ka zbritur, dhe mos i paso epshet e tyre dhe ruaju prej tyre se mos po të joshin (e të largojnë) nga diçka prej asaj që Allahu ta ka zbritur ty. (Kur’an 5:49)

Kushdo që del jashtë diktateve të Kur’anit dhe Sunetit – nga mesi i atyre që quhen “dijetarë” apo “adhurues”, ata janë të njohur si njerëzit e epshit, mu ashtu siç selefi, Allahu i mëshiroftë, iu referoheshin atyre si Ehlu-l-Haua, d.m.th. pasuesit e epshit.

Kjo sepse kushdo që nuk e ka pasuar diturinë, ai e ka pasuar epshin e tij. Për më tepër, dituria për fenë nuk vjen ndryshe, përveç përmes udhëzimit të Allahut me të cilën Ai e dërgoi Pejgamberin e Tij (salallahu alejhi ue selam). Kështu, Allahu ka thënë:

Vërtet, shumë prej tyre shmangen duke pasuar epshin e vet dhe pa ndonjë dituri (Kur’an 6:119).

Allahu tha në një vend tjetër:

Kush është më i humbur se ai i cili pason epshin e vet pa ndonjë udhëzim prej Allahut. (Kur’an 28:50).

ATË QË PERSONI E DO DHE URREN DUHET TË JETË NË PAJTIM ME URDHËRIN E ALLAHUT DHE PEJGAMBERIT TË TIJ (salallahu alejhi ue selam)

Është e detyrueshme për çdo rob të Allahut që të shikojë për së afërmi në dashuritë dhe urretjet e tija apo saja, dhe në intensitetin e dashurisë së tij për atë të cilën e do dhe urrejtjen e tij ndaj asaj të cilën e urren, se a është kjo në harmoni me urdhërin e Allahut dhe Pejgamberit të Tij? Ky pra është udhëzimi i Allahut të cilin Ai e zbriti në Pejgamberin e Tij, ashtu që ai qe urdhëruar të ketë këto dashuri dhe urretje. Në këtë mënyrë, robi i Allahut do t’i shmanget asaj që ta vendosë veten para Allahut dhe Pejamberit (salallahu alejhi ue selam), sepse Allahu ka thënë:

O ju që besoni, mos vendosni (ndonjë gjë) para Allahut dhe Pejgamberit të Tij. (Kur’an 49:1) d.m.th. Mos vendosni për pozitën tuaj në ndonjë vepër apo çështje pa e ditur së pari pozitën e Allahut dhe Pejgamberit të Tij ndaj saj.

Cilido që do dhe urren para se Allahu dhe Pejgamberi i Tij ta kenë urdhëruar që të veprojnë ashtu, ai ka hyrë në fushën e vendosjes së diçkaje para Allahut dhe Pejgamberit të Tij (salallahu alejhi ue selam). Dashuritë dhe urrejtjet e thjeshta janë epshe, por epshi i cili është i ndaluar për Muslimanin është pasimi i këtyre prirjeve pa udhëzimin e Allahut. Për këtë Allahu i tha Pejgamberit të Tij:

Dhe mos paso epshin tënd se do të shmangesh nga rruga e Allahut. Ata që shmangen nga rruga e Allahut i pret një dënim i tmerrshëm. (Kur’an 38:26)

Këtu Allahu na informon se pasimi i epshit e shmang personin nga rruga e Allahut. Rruga e Allahut është udhëzim dhe program me të cilin Ai i dërgoi Pejgamberët e Tij (salallahu alejhi ue selam), dhe kjo është rruga që çon te Allahu.

ÇKA JANË “PUNËT E MIRA”?

Në analizën e fundit, urdhërimi për të mirën dhe ndalimi i së keqes është njëra prej veprave më të detyrueshme dhe njëra prej akteve më të mira dhe më të lavdërueshme. Allahu ka thënë:

Dhe Ai do t’ju sprovojë se cilët prej jush janë më të mirët në vepra. (Kur’an 67:2).

El-Fadhil ibn Ijad (Dijetar i madh i Mekës i shekullit të dytë) tha për “veprat e mira” të përmendura në këtë ajet:

“(d.m.th.) Më të sinqertat dhe më korrektet. Vërtet, çfarëdo vepre e cila bëhet me sinqeritet të plotë por s’është korrekte, ajo është e refuzuar, dhe nëse ajo është plotësisht korrekte por nuk bëhet me sinqeritet të plotë, ajo është e refuzuar. Vetëm ajo e cila bëhet me sinqeritet të plotë dhe korrektësi sipas ligjit të Allahut është e pranueshme. Vepra e sinqertë është ajo e cila bëhet krejtësisht për hir të Allahut, dhe vepra korrekte ajo që është sipas traditës (Sunetit).”

Është kërkesë e veprave të mira që ato të bëhen vetëm për Fytyrën e Allahut, sepse Allahu nuk pranon ndonjë vepër përveç atyre me të cilat është kërkuar vetëm Fytyra e Tij. Kjo është në hadithin sahi të transmetuar nga Ebu Hurejre se Pejgamberi ka thënë:

“Allahu i Lartësuar thotë: Unë jam ortaku që nuk ka nevojë për ndonjë ortak. Kurdo që ndokush bën ndonjë vepër, pjesërisht për Mua dhe pjesërisht për një ortak të imagjinuar, Unë plotësisht jam i lirë nga ajo vepër, dhe ajo është e tëra për ortakun i cili më është shoqëruar.”

Kjo është esenca e Teuhidit i cili është bazë e Islamit. Është dini (feja) i Allahut me të cilin Ai i dërgoi të gjithë Pejgamberët. Për hir të Tij, Ai e krijoi krijimin, dhe kjo është e drejta e Tij ndaj të gjithë robëve të Tij: që ata ta adhurojnë vetëm Atë, dhe të mos shoqërojnë asgjë me Të.

Veprat e mira të cilat Allahu dhe Pejgamberi i Tij i kanë urdhëruar janë thjesht bindje. Çdo akt i bindjes është vepër e mirë, dhe është punë e diktuar nga sheriati dhe Suneti. Ato janë çdo gjë që na është urdhëruar neve, qoftë si detyra apo akte të rekomanduara. Këto pra janë veprat e mira (el-amel es-salih), dhe është ajo që është e mirë (hassan), dhe është drejtësi/ndershmëri (el-Birr), dhe është tërë ajo që është e mirë (el-Khair). E kundërta e saj është mosbindje (Me’sije), vepër e çoroditur (el-amel el-fasid), vepra të këqija (es-Seji’at), rrebelim (el-fuxhur), shtypje (edh-dhulm), dhe shkelje (el-begiu).

Çdo vepër duhet të përmbajë dy gjëra: qëllimin, dhe lëvizjen (veprën). Kështu, Pejgamberi ka thënë:

“Emrat më të vërtetë janë Harith (d.m.th. ai i cili e lëron tokën) dhe Hammam (ai i cili përherë parashtron pikësynime dhe kërkon përmbushjen e tyre).”

Çdonjëri është lërues dhe kërkues i pikësynimeve, ai ka veprat dhe qëllimet. Sidoqoftë, qëllimi i vetëm i lavdërueshëm të cilin Allahu e pranon dhe për të cilin shpërblen, është qëllimi i bërjes së veprës vetëm për hir të Allahut.

Vepra e lavdërueshme është vepra e mirë, dhe është vepra në të cilën jemi urdhëruar. Për këtë arsye, Umer ibn el-Hattab thoshte ne lutjen e tij:

“O Allah, bëji të gjitha veprat e mia të mira, dhe bëni ato vetëm për Fytyrën tënde, dhe mos bëj që të këtë pjësë në të ndokush tjetër.”

Duke qenë se ky është rasti me të gjitha veprat e mira, po ashtu është edhe për urdhërimin për të mirën dhe ndalimin prej të keqes, dhe është e domosdoshme për këtë që të jetë kështu (d.m.th. akti i urdhërimit dhe ndalimit duhet të jetë i mirë dhe i lavdërueshëm, i cili siç kemi parë do të thotë të jetë korrekt dhe vetëm për hir të Allahut, është bindje ndaj Allahut, dhe nuk bëhet për ndonjë motiv të mëvonshëm.) Kjo është referencë ndaj atij i cili urdhëron dhe ndalon të tjerët.